Con motivo do cuarto centenario do seu nacemento, o Papa Francisco escribiu unha carta sobre Blaise Pascal, nado en 1623 en Clermont. Desde neno rastrexou os signos da verdade, en especial no campo das matemáticas, a xeometría, a física e a filosofía. Pero non se detivo aí.
Nel hai unha actitude de asombrada apertura á realidade, tanto a outras dimensións do coñecemento e da existencia como aos demais. Por exemplo, estivo detrás da creación do primeiro sistema de transporte público da historia, as Carruaxes de cinco centavos. Esta actitude fixo que non se pechase aos demais nin nos seus últimos días, nos que escribiu: “Se os médicos din verdade e Deus permite que salga desta enfermidade, estou resolvido a non ter máis ocupacións o resto dos meus días que do servizo dos pobres”.
Pascal falou da condición humana dun modo admirable, aínda que sería enganoso ver nel só a un especialista en moral humana, pois os seus Pensamentos non poden ser comprendidos se se ignora que Xesucristo e a Sacra Escritura son a clave da súa visión das cousas.
Como di Francisco, os cristiáns non poden presentar a súa fe como unha certeza indiscutible que se impón a todos. Para Pascal “Deus e a verdade son inseparables”, pero sabía que o acto do crente é posible pola graza recibida nun corazón libre. Por iso dicía que fora do amor non hai verdade que valla a pena: «Non facemos un ídolo coa verdade mesma, porque a verdade sen a caridade non é Deus e é a súa imaxe e un ídolo ao que non hai que amar nin adorar».
Dende cativo mostrou unha mente excepcional. Un día o seu pai sorprendeuno enfrascado en investigacións de xeometría e decatouse de que, sen saber que estes teoremas existían, con 12 anos demostrou só, trazando figuras no chan, as 32 primeiras proposicións de Euclides. Desde os 17 anos relacionouse con grandes científicos e aos 19 inventou unha máquina de aritmética, antecesora das calculadoras.
Moitos dos seus escritos son filosóficos. O amor a Cristo e o servizo aos pobres non eran o signo dunha ruptura no seu espírito, senón unha progresión cara á verdade. Admiraba a sabedoría dos filósofos gregos: “Non nos imaxinamos a Platón e a Aristóteles máis que con grandes togas. Eran xente sinxela que se divertía cos seus amigos. E cando se divertiron escribindo As Leis e A Política fixérono como quen xoga. Era a parte menos filósofa e seria da súa vida, a máis filósofa era vivir tranquilamente”. A pesar da súa grandeza, distingue os seus límites, pois o estoicismo “conduce ao orgullo” e o escepticismo “á desesperación”. A razón humana diferenza ao home das outras criaturas, porque “o home é só unha cana, a máis débil da natureza, pero é unha cana que pensa”.
Para Pascal “a realidade é superior á idea”, ensinándonos a afastarnos das “diversas formas de ocultar a realidade” e do pensamento desencarnado que mantén a quen as segue dentro de burbullas de crenza onde a idea substituíu a esta.
No 1654 viviu unha experiencia, coñecida como a súa “Noite de lume”, que lle levou a experimentar algo parecido ao que Moisés viviu ante a silva ardente e a retomar o título que o Señor se deu a si mesmo: “Deus de Abraham, Deus de Isaac, Deus de Jacob; non dos filósofos e dos sabios”. Para el, Deus “non é o Deus abstracto ou o Deus cósmico. É o Deus dunha persoa, dunha chamada, o Deus de Abraham, que é certeza, sentimento, alegría”, e libéranos “da nosa conciencia illada e da autorreferencialidad”.
Para este sabio nin a intelixencia xeométrica nin o razoamento filosófico permiten ao home chegar por si só a unha “visión clara” do mundo e de si mesmo; pois “de todos os corpos xuntos non saberiamos facer xurdir un pequeno pensamento. Isto é imposible e dunha orde diferente. De todos os corpos e espíritos non se sabería sacar un impulso de verdadeira caridade; isto é imposible e dunha orde distinta”.