Co gallo da recente celebración do Día de San Valentín, lin na prensa as mesmas parvadas de sempre sobre as “mentiras do amor romántico”. Xa saben: o ou a “progresista” de turno denunciando que o “amor romántico” é un invento do “heteropatriarcado” para someter as mulleres. Unha trampa que consistiría en difundir mitos tales como “o amor doe”, “ti é a miña media laranxa”, “somos almas xemelgas”, “os celos son unha mostra de amor”, “quen te quere farache chorar”, “por amor todo vale”, “para ser feliz cómpre ter parella”, “sen ti non son nada”, “non podo vivir sen ti” etc.
Claro que existe realmente o amor romántico! Xaora que non é ningún invento do heteropatriarcado, que –témome– ese si que non existe. Existe o machismo –cada vez menos, quero crer–, pero non ningún heteropatriarcado como un malévolo sistema de control social amañado por todos os homes brancos heterosexuais (e ademais violadores). O amor romántico non é outra cousa que o namoramento. Calquera que estivese namorado algunha vez sábeo ben, aínda que –para a súa desgraza– algunhas persoas pasen polo mundo sen se namorar nunca. Mais, recuperando o discurso do primeiro parágrafo, o namorado non di todas esas cousas que adoita dicir –“ti es a miña media laranxa”, “somos almas xemelgas”, “por amor todo vale”, “non podo vivir sen ti”…– porque as lese nunha novela ou as ouvise nunha película promovidas por ese malévolo heteropatriarcado. É ao revés: aparecen nas novelas e mais nas películas porque é o que dicimos adoito cando nos namoramos. Nisto, coma noutras moitas cousas, a arte imita a vida.
Existen duos tipos de amor: o amor romántico, erótico ou pasional –é dicir, ou namoramento– e o amor oblativo, sacrificial ou de ofrenda. En realidade, só o segundo é verdadeiro amor, pero estamos tan afeitos a chamar amor ao primeiro que resulta moi difícil evitar esta denominación espuria. Dito doutra maneira: o amor romántico é un amor inmaduro (“ámote porque te necesito”), por iso non chega a ser amor; mentres que o amor oblativo é o amor maduro (“necesítote porque te amo”).
O namoramento non só non é o mesmo ca o amor, senón que, en moitos aspectos, e o contrario. O namoramento é un sentimento; o amor, un acto, un comportamento, un compromiso. O namoramento é algo que che acontece (non te namoras ti, senón o teu cerebro); o amor, algo que ti fas que che aconteza, que ti creas, un traballo, unha tarefa (non te namoras ti, pero si amas ti). O namoramento é cego (o namorado non ve nin coñece como é realmente o outro; idealízao e atribúelle só virtudes); o amor, vidente e clarividente (quen ama ve ou outro tal e como é, con todos os seus defectos, que coñece ben e perdoa). O namoramento é egoísta (o namorado busca recibir, sente apego, por iso chega a crer –equivocamente, por suposto– que os celos son unha mostra de amor); o amor é altruista, entrega, ofrenda (por iso, quen ama deixa marchar o outro cando este se quere ir).
En resumo: o namoramento é un sentimento, un estado alterado da conciencia, un marabilloso trastorno mental transitorio, mentres que amar é procurar activamente o ben do outro en canto outro. O que pasa é que na gran maioría dos casos –sobre todo hoxe en día–, o namoramento é a porta de entrada ao amor. É dicir, un home e unha muller deciden casar –ou, polo menos, vivir xuntos– cando están namorados, pero ese sentimento acaba inevitablemente antes ou despois, porque é pura física e química, un subidón de diferentes hormonas. Entón é cando deben decidir se queren separarse –e deixar que a súa relación quede reducida a iso que chaman unha “aventura”, aínda que casasen– ou pasar a amarse de verdade e converter definitivamente o seu vencello nunha unión sólida, duradeira e, sobre todo, gratificante.
Si, o amor romántico non é verdadeiro amor, pero os que o rexeitan refugan aínda máis o outro, o amor oblativo, o amor a secas, meténdose e meténdonos a todos nunha canella sen saída. Hoxe, na relación de parella, o compromiso, a entrega e o sacrifico non cotizan en absoluto. Fóxese deles coma da peste. Por iso case que ninguén casa e por iso case que todas as parellas rompen antes ou despois (a gran maioría, antes).
A solución pasa por descubrir que calquera relación de parella que se pretenda sólida, duradeira e satisfactoria tense que establecer sobre a base do amor oblativo, nunca sobre a do amor romántico. Pero, claro, para iso cómpre comezarmos por mudar o noso vocabulario, a nosa maneira de chamarmos as cousas. Como se sabe, hai moitos anos que termos como “marido”, “muller”, “esposo” ou “esposa” desapareceron da nosa linguaxe, substuídos por eses eufemismos de “compañeiro”, “parella” ou mesmo, como teño oído a unha xornalista na radio –non sei se con ironía–, “convivente” (“o meu convivente”, di). Por certo que o de “parella” para referirse á persoa coa que compartes a vida non deixa de resultar unha evolución lingüística curiosa. “Parella” foi sempre só o conxunto de dúas persoas (neste caso), pero desde hai tempo pasou a significar tamen cada unha desas persoas.
Non está de máis rematar este artigo lembrando a descrición do amor oblativo –do amor verdadeiro– que fai San Pablo no Novo Testamento (Corintios 13, 4-7), por se aínda non temos claro en que consiste. Non coñezo outra mellor: “O amor é de corazón grande, o amor é servicial; non ten envexa, non ten fachenda, non se ensoberbece; o amor non é malcriado, non anda á comenencia, non se alporiza, non garda malicia; o amor non se alegra coa inxustiza, senón que se alegra coa verdade. O amor desculpa todo, cre todo, espera todo, atura todo”.