Na introdución de “En busca de consolo”, Michael Ignatieff di que "resignarse á vida é renunciar, resignarse a calquera esperanza de que poida ser diferente. A reconciliación coa vida, en cambio, permítenos manter a esperanza no que nos depara o futuro. Para reconciliarnos, primeiro debemos facer as paces coas nosas perdas, derrotas e fracasos". Non hai outra opción. Temos que amigarnos coa vida, e felicitarnos de que os Premios Princesa de Asturias conseguisen volver poñer o dedo na fortuna para significar a alguén cuxa grandeza e saberes contribuíron, e esperamos que o siga facendo durante moitos anos mais, á reflexión considerada, oportuna, contemporánea, culta, tida en conta.
A agradable noticia chéganos coma un verniz norteamericano, coma un bálsamo de Canadá, para tentar consolarnos da perda de Alice Munro, Premio Nobel de Literatura, que nos ensinou que “as palabras teñen o poder de curar e o poder de destruír”. A propia contacontos escribiu que "a vida é unha serie de despedidas, pero tamén de novos comezos".
Ironicamente, Ambrose Bierce, aquel escritor norteamericano que pasou á historia por escribir unha xoia titulada “Dicionario do Diaño”, definiu -supoño que tamén se refería á muller-: “home, s. Un animal tan inmerso na contemplación extática do que cre que é, que esquece o que sen dúbida debería ser. A súa ocupación principal é o exterminio doutros animais e da súa propia especie, que, a pesar diso, se multiplica con tanta rapidez que infesta todo o mundo habitable, ademais de Canadá.”
E todas estas novas e reflexións chegan coa celebración do gran Día das Letras Galegas, dedicado a Luisa Villalta. Segundo as crónicas -non moitas, pero reiteradas-, que na súa totalidade nos informan de que esta galeguista manifesta escribiu poesía, teatro, ficción narrativa, ensaio, artigos e tradución. Confeso que non podo dar fe, xa que me resultou imposible acceder á súa obra, esgotada -oxalá- ou inexistente nas librarías. Confío no que dixo, vai facer xa un ano, o inspirado xornalista Daniel Salgado: “Ningún dos seus libros estaba dispoñible nas librarías” (www.eldiario.es, 26 de marzo de 2023)
Teño, pois, que recorrer ás doutas opinións da miña admirada Ana Romaní, ou a confianza do acreditado criterio académico de Chus Pato, Marilar Aleixandre, Fina Casalderrey, Margarita Ledo Andión, Manuel Rivas, María López Sández, Eulogio R. Ruibal, Dolores Sánchez Palomino e Manuel González González, incluso o referente dun xenio crítico e imprescindible da cultura galega como é Armando Requeixo. Este último declarou que “non creo que se esqueza a súa escrita (...)”. "(...) pero só agora comezamos a dimensionar a súa figura, unha das máis completas da literatura galega dos últimos anos". “(...) Para min é un exemplo paradigmático de que o esquema xeracional habitual non sempre se adapta ás mulleres poetas. Luísa Villalta foi unha creadora de finais de século, da transición do milenio, que foi cambiando a súa estética”, di, “ningunha etiqueta lle queda ben”.
Non me cabe dúbida de que Luisa Villalta tiña dereito a figurar na lista de eminentes galegas ás que se lles dedicou un recoñecemento tan relevante. Considero moi significativo que sexa considerada entre as mulleres eminentes ás que se ten dedicado a Festa das Letras, seis mulleres, con ela, dende 1963: Rosalía de Castro (1963). Francisca Herrera Garrido (1987), María Mariño (2007), María Victoria Moreno (2018) e Xela Arias (2021).
Segundo din, Luisa Villalta combinou “o seu traballo creativo cunha intensa actividade cultural. Colaborou en diferentes xornais e revistas, como A Nosa Terra, Festa da Palabra Silenciada, A Trabe de Ouro, Luzes de Galiza, Tempos Novos, etc. Formou parte da Asociación de Escritores en Lingua Galega e participou nas mobilizacións da cidade contra a catástrofe do Prestige e na defensa da causa palestina. Entendo que, afortunadamente, foi libre.
Supoño que lle gustará saber que a súa memoria está baseada na calidade do seu traballo, do que fixo, e que non se debe a unha cuestión de cota, por xénero, ou da súa libre militancia política -destacada por TVE15 de Amio-, ou mesmo pola asistencia á súa sepultura de certos dirixentes políticos-probablemente tamén amigos-.
Temos que ser serios con Luisa Villalta, coa súa formación, co seu traballo. Merecen respecto. Pola miña banda, seguirei intentando mercar os libros dunha muller comprometida, non negacionista - segundo leo-, solidaria coas causas xustas. Coa mesma liberdade, considero que segue sendo "unha nena que aínda quere ser”, escribir en “tinta do mar”, mentres que lle “parece mentira o vento”, veña de onde veña.
Alberto Barciela
Xornalista