Un dos soños máis antigos de Gabriel García Márquez era coñecer Galicia. Contouno nun artigo húmido de experiencias, pletórico en achados. Unha peza feita muiñeira, bailable como un ballenato: “Vendo chover en Galicia” ( “El País”,1983). Xa orballou.
Na rememorable peza, ourivería literaria, o Premio Nobel confesou descubrir a súa ascendencia galega a través do sabor do lacón que, na casa grande de Aracataca, lle preparaba a súa avoa materna, panadeira. Recorda que, con motivo dunha crecida do río que lle desbaratou o forno, a súa protectora, cando non puido facer pans, seguiu facendo xamóns.
Durante a súa viaxe por Galicia, Gabo descubriu a explicación á credulidade que lle permitía á súa familia vivir nun mundo sobrenatural, onde todo era posible. Evidenciou a realidade máxica que asolagara a súa infancia, que habería de enlagar ou seu imaxinario literario.
A historia que acabo de resumir conteilla en varias ocasións á profesora Karla Vasconcelos, natural da maxia brasileira de Manaos. Traballa xunto a Nélida Piñón, colabora coa escritora de orixe galega nas súas particulares viaxes polos feitizos da palabra. Karla ri a gargalladas, e logra manter certa actitude asertiva, xenerosamente cordial, cando evidencia a miña intención de vincular con Galicia todo canto aconteceu ou acontece no mundo. Case que a teño xa convencida. Estou seguro de que quere estalo de xeito definitivo, por iso é que unha e outra vez pide que lle repita o conto.
As miñas alusións a García Márquez son tamén do gusto de Amancio López Seijas. De feito, nos encontros do Foro Atlántico, no Gran Hotel da Toxa, ese transatlántico varado, comentamos sempre o afortunado artigo do colombiano xa galego.
A realidade imponse como o fixo Santiago de Compostela ante o celebrado escritor naqueles tres días de choivas en Galicia, como a ledicia que lle infundiu ollar as rías de Vigo e Arousa, pasear Cambados ou a propia Illa da Toxa. Arroiaba entre ventos interminables, diluviaba con frescura como o fan as palabras ensartadas nos libros de Valle Inclán, Rosalía de Castro e de todos os poetas galegos. Manaba de xeito certo tal como nas fantasías marisqueiras que Álvaro Cunqueiro lle transmitira en Barcelona.
A evocación desas 72 horas de perpetuo gurgullar, pareceríanlle xa para sempre a García Márquez un desvarío como o da súa avoa galega, unha sorte de sortilexio, unha pregunta sen máis resposta que outra pregunta. Interrogaríase ad aeternum sobre se todo aquilo fora certo ou froito dun delirio ou dun soño ou dunha inspiración. “Entre galegos —xa o sabemos— nunca se sabe”. Ou non?
Nélida Piñón goza coa confusión á que someto á súa colaboradora e amiga Karla. Axúdame dicindo que a García Márquez e a Fidel Castro lles gustaba falar con ela, alá na Habana, das orixes galegas dos tres. Aproveito a incursión nas conversas da autora de A república dos soños para teimar ante a natural do Amazonas nas miñas afirmacións: relátolle, a modo de exemplo, como un galego de Avión, Alfonso Graña, chegou a rei dos Xíbaros partindo na súa expedición desde o propio Manaos, onde instalara unha librería cos seus socios. “Iso, dígolle a Karla, foi nos tempos do caucho, do teatro da Ópera e de Caruso, cando a cidade era o centro do único mundo que ata entón non era Galicia”. Nada ten importancia, salvo que un aguerrido ourensán de aldea chegou a monarca dunha tribo redutora de cabezas.
García Márquez confesou andar baixo a choiva como nun estado de graza, comendo a mancheas os únicos mariscos vivos que quedaban, reconfortouno o milagre das pedras florecidas, do xardín vertical que supuña entón a fachada barroca da catedral compostelá, pero sobre todo soubo que a súas realidades, máxica e xenética, contaban cun precedente: Galicia.
Karla degusta as miñas historias e, no fondo, sabe que non sabía que os galegos “comemos o mundo”, mesmo o dos caníbales da súa selva.
Nesta Fisterra, o final do Camiño de Santiago, cheira a café feito con auga de orballo, un dos máis de cen nomes que os galegos lle damos á choiva. Fai sol.
Alberto Barciela
Xornalista