A voz de alguén
Nunha carta que escribiu sobre a literatura, o Papa Francisco destacou a importancia que a lectura de novelas e poemas teñen no camiño da maduración persoal.
Con frecuencia, entre o aburrimento das vacacións -afirma-, atopar un bo libro é un oasis que nos afasta doutras actividades que non nos fan ben. Tampouco faltan os momentos de cansazo ou fracaso, e cando nin na oración conseguimos atopar a quietude da alma, un bo libro axúdanos a soportar a tormenta ata que consigamos un pouco máis de serenidade. Pode ser que esa lectura consiga abrir en nós novos espazos de interiorización que eviten que nos encerremos nesas anómalas ideas obsesivas que nos axexan irremediablemente.
A diferenza dos medios audiovisuais, onde o tempo para “enriquecer” a narración ou interpretala adoitan ser reducidos, na lectura o lector é moito máis activo. En certa forma el reescribe a obra, amplíaa coa súa imaxinación, crea o seu mundo, e deste xeito resulta unha obra distinta da que o autor pretendía escribir.
A misión da Igrexa soubo despregar toda a súa beleza, frescura e novidade no encontro coas diversas culturas moitas veces grazas á literatura, a cal nos prepara para comprender e afrontar as distintas situacións que poden presentarse na vida. A través desta nos mergullamos nos personaxes, preocupacións, perigos e medos das persoas que superaron os desafíos da vida, e quizais lles damos consellos que despois nos servirán a nós mesmos.
Borges dicía aos seus alumnos que “o máis importante é ler, entrar en contacto directo coa literatura, mergullarse no texto vivo que temos diante, máis que fixarse nas ideas e nos comentarios críticos”. E aínda que ao comezo quizais entendesen pouco do que lían, escoitarían “a voz de alguén”. Non esquezamos que perigoso é deixar de escoitar a voz doutro que nos interpela. Caemos no illamento, nunha xordeira “espiritual” que incide negativamente tamén na relación connosco mesmos e na relación con Deus.
A literatura vólvenos sensibles ao misterio dos outros. Como dixo aos artistas san Pablo VI, “temos necesidade de vós, pois o noso ministerio é o de predicar e facer accesible e comprensible -máis aínda, emotivo- o mundo do espírito, do invisible, do inefable, de Dios. E nesta operación que transvasa o mundo invisible en fórmulas accesibles, intelixibles, vós sodes mestres”.
T.S. Eliot definiu a crise relixiosa moderna como unha crise cunha “incapacidade emotiva” xeneralizada. Hoxe o problema da fe non é en primeira instancia o de crer máis ou crer menos nas proposicións doutrinais. Está máis relacionado coa incapacidade de moitos para emocionarse ante Deus, ante a súa creación, ante os outros seres humanos. Exponse aquí, por tanto, a tarefa de enriquecer a nosa sensibilidade.
Para Rahner as palabras do poeta son “palabras de anhelo, portas abertas ao infinito, sen medida. Chaman o innominado, alónganse ao inasible. A abertura ao infinito que é a arte non pode dar o infinito, o Infinito”. De feito, isto é propio da Palabra de Dios, e “a palabra poética chama á Palabra de Dios”. Para os cristiáns a Palabra de Dios e todas as palabras humanas deixan o rastro dunha intrínseca nostalxia de Dios, tendendo cara a esa Palabra.
A nosa visión ordinaria do mundo está dalgún modo “reducida” e limitada pola presión que exercen no noso actuar os propósitos operativos e inmediatos. Por iso é urxente contrarrestar esta inevitable aceleración e simplificación da nosa vida cotiá, aprendendo a tomar distancia do inmediato, a desacelerar, a contemplar e a escoitar. Isto é posible cando unha persoa detense a ler un libro polo gusto de facelo. Como dicía o poeta Paul Celan, “quen realmente aprende a ver achégase ao invisible”.
Final del formulario