Reviravoltas

Recordo que a comezos dos anos 90 do século pasado lin un carteliño na desaparecida pulpería da Porto do Camiño de Santiago de Compostela que dicía: “Os domingos estamos pechados ata as sete”. Daquela, chamoume moito a atención esa maneira indirecta de falar, porque para min, recén chegado a Galicia, o “normal” sería escribir: “Os domingos abrimos ás sete”.

Case que trinta e cinco anos despois, estou sentado nunha terraza na Gran Vía de Vigo e vexo un papeliño pegado nunha farola onde se di: “Soy un chico que busca trabajo para cuidado de adulto mayor”. Pregúntome por que o rapaz non escribiu directamente: “Se ofrece chico para cuidar personas mayores”, “Chico cuida personas mayores” ou mesmo “Cuido personas mayores”, aínda que, respecto a esta última fórmula, intúo que ao anunciante lle interesaba deixar claro que el era un home e non unha muller, pois, se non o facía, a maioría das persoas que lesen o anuncio pensarían que se trataba dunha moza, e neste caso o sexo pode resultar relevante para o posible empregador. Malia levar tanto tempo en Galicia, ségueme a chamar a atención ver estas reviravoltas por escrito, máxime nun anuncio de traballo, en que se supón que ser o máis claro e directo posible axuda moito a atopar emprego. Pero, polo que se ve, o mozo que o escribiu non foi quen de evitar a esa maneira indirecta de falar tan característica dos galegos.

Despois de tantos anos vivindo aquí, estas reviravoltas tan típicas xa non me chaman tanto a atención, a pesar do que acabo de escribir sobre o carteliño do mozo. É máis, axiña descubrín que non só non me amolaba que me falasen con elas, senón que eu mesmo as utilizaba, e incluso recén chegado a Galicia. Porque, malia nacer en La Rioja, eu xa era dado a falar con reviravoltas e aquí non fixen senon perfeccionar esta arte (si, á fin e ao cabo, é iso: unha arte). Non, nunca me amolaron as reviravoltas, mais si é certo que ao principio me chamaban a atención porque nin en La Rioja nin en Navarra, onde estudara a carreira, estaba afeito a que a xente falase con elas. Para min, alén de que eu as usase máis ou menos, era novo escoitalas en boca dos demais.

Quero aclarar que sempre pensei que, no meu caso, a utilización desta linguaxe indirecta era e é consecuencia da miña timidez e, quizais, tamén da miña desconfianza, aínda que non me teño por un gran desconfiado, pero, se cadra, si por un desconfiado pequeno. E imaxino que nos galegos tamén ten que ver con estas dúas características que, se cadra, desenvolveron como pobo ao longo dos séculos polas circunstancias históricas que lles tocaron vivir.

O galego, como digo, é mestre da reviravolta, e fai moi ben, porque esa linguaxe indirecta tan retranqueira é unha gran mostra de sabedoría e mais de caridade.

O galego é un mestre da reviravolta, que tanto ten que ver coa retranca. En efecto, esta exprésase a maioiría das veces con circunloquios, aínda que tamén pode expresarse xusto co contrario, con laconismo, e –se se me permite o chiste– non me refiro ao lacón, tan galego coma a retranca, senón á concisión. Penso, por exemplo, no tópico “depende” ou no interrogativo “e logo?”, ou mesmo nese “bueeno” dito marcando o “e”.

O galego, como digo, é mestre da reviravolta, e fai moi ben, porque esa linguaxe indirecta tan retranqueira é unha gran mostra de sabedoría e mais de caridade. Ás veces, non expresar ás cousas directamente supón un comportamento moi sabio e moi caritativo para co noso interlocutor.

Polo demais, a palabra “reviravoltas” (porque normalmente úsase en plural, en frases como “falar con reviravoltas”) paréceme preciosa, unha das mais fermosas da lingua galega. Ten sinónimos como “rodeos”, “circunloquios” ou “ambaxes”, pero non son o mesmo. Por certo que estas outras tres figuran tamén no castelán (“ambaxes” como “ambages”, claro), pero non “reviravoltas”. Nisto, como en tantas outras cousas, o galego gáñalle ao meu –tamén– querido castelán.

En fin, que vivan as reviravoltas e a linguaxe indirecta. Coido que os galegos –tanto os de nacenza como os de adopción, coma min– podemos sentirnos ben orgullosos delas.