Antón Pulido, premio de honra dos premios da crítica

Trasalba foi o escenario do recoñecemento a un ourensán firme, xeneroso, portador de mil mensaxes emanadas da mesma terra, Nai e Señora, que evocara Ramón Cabanillas, da terra de San Rosendo, Benito Jerónimo Feijoo, Valentín Lamas Carvajal, Curros Enríquez, Cuevillas, Risco, Xesús Ferro Cosuelo, Ramón Otero Pedrayo, Celso Emilio Ferreiro, José Ángel Valente... e tantos outros bos e xenerosos seres, emanados co orballo do Ribeiro, enraizados na cultura da “chispa” e do pan de Cea, e bendicidos polas saudosas augas do Pai Miño... De alí mesmo, de onde a vida parece pintada pola paleta de todos os deuses, dese lugar onde o mundo se deu nome aurífero, de onde as augas son quentes para sandar os corpos feridos pola vida, naceu o talento que nos permite gozar de novas perspectivas, de suxestivas manchas de cor, de debuxos magníficos...  pois desa mesma terra emanou como un carballo de barro un home que é home, boa xente, pintor, artista, impulsor, ourensán, fillo de mestre, galego,... e, agora, aos seus 80 anos, Premio da Crítica de Honra, Antón Pulido, pintor, gravador e xestor cultural, amigo.

Hai que desdebuxar uns anos do calendario, debullar algúns recordos, mesturar na paleta da memoria un neno e dous patrucios, o mestre Isaac Pulido, pai do artista, e Otero Pedraio, novelista e ensaísta, este abraiado baixo a árbore á que chama o meu irmanciño; o outro, formando decenas de xeracións do seu lugar. Hai que se trasladar á meseta dos Chaos, situada ao noroeste do val do río Miño, aló no lugar de Outeiro, na parroquia de Bóveda, no concello de Amoeiro, nas terras da casa de Vilamarín e do Mosteiro cisterciense de Oseira. Ese lugar ten pegadas de todas as etapas do pasado, nunha paisaxe excepcional, difícil de atopar noutros lugares. Hai que se mergullar mentalmente nos anos corenta do século pasado, e ollar dende aló o cosmos e o futuro; hai que imaxinar os nosos persoeiros paseando a Ponte de San Fiz, sobre o río Barbantiño, polo que pasa o Camiño Real de Ourense a Pontevedra. O debuxo é perfecto, con algún matiz abstracto, pero culminante para unha obra que debería titularse Tres mestres, un triángulo imprescindible, unha simbiose, un metafórico Teorema de Pitágoras, expoñente de sabedoría, cerne de ourensanía e de galeguidade.

O neno prodixio: seminarista fillo de seminarista; escollido para o coro do eminente músico Antonio Jausarás; estudante de canto gregoriano co pai Manzagarra na Clerecía de Salamanca; alumno de harmonía co Pai Calo; tenor solista; tocador de bandurra, mandolina, laúde, guitarra e violín; campión de xadrez do seminario, cun campo de xogo de reis e raíñas, de torres e  peóns, e con dúbidas prolongadas sobre a existencia de algo máis ca mitos. Pulido daría un bo cardeal e mesmo un Papa, pero as dúbidas fixeron del un príncipe da arte, en busca de respostas máis fondas, se cabe, das que podería atopar na igrexa.

Non é estraño que Pulido sexa agora un Pope, un persoeiro de relevo na sociedade e na arte galegas, un promotor de galeguidade, un mestre xeracional e un precursor das vangardas pictóricas. Otero Pedraio estaría tan orgulloso coma Isaac, o seu pai, e Carmiña, a súa nai -a mellor voz da contorna, unha verdadeira artista vocacional, con voz melodiosa, con habilidades para dominar o barro, maña para arranxar un enchufe, e amor para agarimar a Antón e alentalo polos mundos das musas e dos soños-.

Na xeografía da imaxinación non existe distancia. No hábitat galego do que falamos están moi presentes o ensino, a astroloxía, a música, a arte, a palabra, a filosofía e algo de matemáticas. Entre a illa grega de Samos e a ágora baixo dos castiñeiros -vellos caracochas-, os carballos, e os piñeiros, case todo coincide. Os feitizos fan posible a maxia, e esta os prodixios. Hai que admitir certas cousas inexplicables, propias das terras meigas, onde os mitos conviven cos homes, mentres a natureza impón a súa exactitude inexplicable. O bosque é animado, con xabarís, corzos, coellos. A paisaxe é sublime, e adórnase co necesario para a vida: cabaceiros, cruceiros, lavadoiros, muíños e fornos. A xente é vital, gañadora de mundos, auscultadora de vidas.

Grecia e Galicia, Ourense -a Atenas galega- e Trasalba son lugares encantados. Neles, todo adquire a cor do vento, cos matices da chuvia e esplendor do sol, para transformarse. Cunqueiro foi quen nos ensinou a percibirmos estas cousas, as mesmas que cantara Rosalía, as que reflectiu Castelao nas súas caricaturas, as que expresaron Celso Emilio Ferreiro, Eduardo Blanco Amor, Cunqueiro, Carlos Casares, Alfredo Conde, Carlos Oroza, Marcos Valcárcel, e Afonso Vázquez-Monxardín; das que se namoraron Bieito Ledo -o grande amigo de Antón-, Fernández del Riego, María del Carmen Krukenberg, Ramón Piñeiro e Franqueira; as que transmite Pulido -o amigo de todos- nos seus cantos épicos enmarcados. As primaveras son mil. Galicia vai en nós, con nós, nos devanceiros e nas intelectualidades fermosamente vivas.

Nestes escenarios de paz e pazos, no lúdico festivo, quero imaxinar a Antón falando con Juan de la Cueva, que respondería en Trampitán. Teño para min que só o pintor sería quen de entender o home que aportou desde Ourense un idioma persoal á humanidade, un novo falar consigo mesmo. Faríano subidos a un Globo Inmóbil, outro invento do xenial cidadán das Burgas.

O pintor é ourensán, cordial, afable, falangueiro, simpático, sinxelo, desa xente que fala coa xente, que se para, que fai sorrir, que ilustra, que canta, que sabe xantar coma os curas, sen perder bocado, mentres pronuncia unha lección maxistral sobre calquera cousa que teña que ver coa arte, coa cultura, con Galicia ou coa vida mesma. Pasou polo seminario e chegou a un púlpito moi particular, o que conforman as rúas ou as academias perante as voces autorizadas e as actitudes positivas.

Alberto Barciela

Xornalista